هونه‌ری مۆسیقا و گۆرانی به‌شێكی زیندووه له كایه‌كانی ژیانی تاكی كورد، له‌گه‌ڵ قۆناغه‌كانی ژیانی نه‌ته‌وه‌ی كورد دا هونه‌ر و زمانی شیرینی كوردی ڕۆڵێكی گه‌وره و گرنگیان بینیوه له مانه‌وه‌ی ئه‌م نه‌ته‌وه بنده‌سته سه‌ره‌ڕای ئه‌و هه‌موو چه‌رمه‌سه‌رییه و به‌دبه‌ختییه به‌سه‌ریدا هاتووه.
هونه‌رمه‌ندانی كورد هه‌رده‌م جێی شانازین كه به‌ده‌نگ و ده‌ستوپه‌نجه و هونه‌ره‌كه‌یان ڕۆڵێكی گرنگیان بینیوه له سه‌رخستن و به‌رده‌وامی هونه‌ری ده‌نگبێژی و ئاوازی كوردی،له ڕۆژهه‌ڵات و باشووری كوردستان هه‌ندێك خانه‌واده ته‌واوی ژیانیان له‌پێناو هونه‌ردا به‌گشتی به‌خشیوه، گرووپی هونه‌رییان بنیات ناوه و جێى ده‌ستیان له ته‌وێڵی هونه‌ری كوردیدا دیاره، خانه‌واده‌ی(كامگاره‌كان و عه‌نده‌لیبییه‌كان) له شاری سنه، بنه‌ماڵه‌ی (ماملێ) له شاره جوانه‌كه‌ی مه‌هاباد، بنه‌ماڵه‌ی(داودی)ییه‌كان له شاری كه‌ركووك و گه‌رمیان، بنه‌ماڵه‌ی (كابان)ـه‌كان له شاری سلێمانی، له شاره‌كه‌ی قه‌ڵاومناره (پیره هه‌ولێر) خانه‌واده‌یه‌ك بوونیان هه‌یه خاوه‌نی مێژوویه‌كی پرشنگدارن له سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی پێشووه‌وه تا ئه‌مڕۆ جوانی و به‌رزی هونه‌ر شۆڕ بۆته‌وه بۆ نه‌وه‌كانیان و له‌پێناو هونه‌ردا به‌گشتی تێده‌كۆشن ئه‌ویش بنه‌ماڵه‌ی (مه‌رجان)ـه‌كانه.
بنه‌ماڵه‌ی مه‌رجان مێژوویه‌كی دیار و پرشنگداری شاری هه‌ولێرن، له ته‌واوى بواره‌كانى هونه‌ردا(شێوه‌كاری ، شانۆ، دراما، ديكۆر، په‌يكه‌رسازی، نووسين، مۆسيقا و ئۆپه‌رێت و ئاوازدانان) جێى ده‌ستیان دیاره و پێگه‌يه‌كى ديار و ڕۆشنیان هه‌يه له گه‌شه‌كردن و پێشخستنى هونه‌ر له شاره شيرينه‌كه‌ى هه‌ولێردا، هونه‌رمه‌ندان (یه‌حیا، واحید و نه‌سرین مه‌رجان)، وه به‌رله‌وه‌ی ئه‌و ناوانه به‌رجه‌سته بكه‌ین، ده‌بێ ئاوڕێك له باوكی ئه‌و هونه‌رمه‌ندانه بده‌ینه‌وه، به‌هه‌ست و هونه‌ری به‌رزی له بواری ژه‌نینی ئامێره فوداره‌كان به‌گشتی و ئامێری (زوڕنا) به‌تایبه‌تی مه‌شخه‌ڵی هونه‌ری له‌ناو خانه‌واده‌كه‌یدا داگیرساندووه و تا ئه‌مڕۆ (خدر مه‌رجان) له بواری هونه‌ری میلـلیدا ناوێكی پرشنگداره.
خدر عه‌وڵا مه‌رجان كێیه؟ بۆ نازناوی (مه‌رجان) ..؟!
مه‌رجان ناوی (نه‌نك یان داپیره) گه‌وره‌یانه، واته داپیره گه‌وره‌ی باوكیان ناوی (مه‌رجان) بووه، ئه‌م خاتوونه (مه‌رجان) له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ژنێكى سه‌لار و خانومان و بوێر و ڕچه‌شكێن بووه له گوندی (دووگردكان) ده‌شتی دزه‌یاتی له سه‌رده‌می خۆیدا وه‌ك پیاو ڕه‌فتاری كردووه و به‌شداری شه‌ڕ و گرفت و كێشه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانی ناوچه‌كه‌ی كردووه، له‌به‌ر ئه‌و خه‌سڵه‌ته جوانانه‌ى داپیره گه‌وره‌یان نازناوى مه‌رجانيان بۆ خانه‌واده و بنه‌ماڵه‌كه‌يان هه‌ڵبژاردووه و تائێستا ناوێكى گه‌شاوه‌یه بۆ بنه‌ماڵه‌ى مه‌رجانه‌كان.
له‌هه‌ڤپه‌یڤینێكدا یه‌حیا مه‌رجان ده‌ڵێت (پاش ئه‌وه‌ی هاتمه ناو دنیای هونه‌ر، گه‌ڕام به‌دوای نازناوێك ئاخرییه‌كه‌ی ئه‌وه‌م به‌بیردا هاته‌وه گوتم باشه ئێمه نازناوی (مه‌رجان)مان هه‌یه، نازناوێكی جوانه..! من بۆچی زیندووی نه‌كه‌مه‌وه، ئیتر نازناوه‌كه‌م زیندووكرده‌وه و نازناوی خۆم كرده مه‌رجان، وای لێهات خزمه‌كانیشم كه گوێیان لێ بوو، ئه‌وانیش هه‌موویان خۆیان كرده مه‌رجان، ئه‌وه‌ی هۆگری له‌گه‌ڵ هونه‌ر بوو، یان نه‌یبوو ..! ئێستا هه‌مووان هه‌رمه‌رجانن، ئه‌و نازناوه من زیندووم كرده‌وه) (1).
(خدر عه‌وڵا مه‌رجان) له گوندی دووگردكانه‌وه ڕووی له شاری هه‌ولێر كردووه، له‌و سه‌رده‌مه‌دا له‌ناو شاری هه‌ولێر هونه‌رمه‌ندێكی میلـلی شاره‌زا له ژه‌نینی ئامێری(زوڕنا) به‌ناوی (ئه‌حمه‌د گوارێ) ژه‌نیارێكی به‌ناوبانگ و به‌توانای شاری هه‌ولێر بووه، مام خدر عه‌وڵا ئه‌ویش له‌و ته‌مه‌نه گه‌نجییه‌دا زۆر ئاره‌زووی له ژه‌نینی ئامێری (زوڕنا) بووه، به هه‌رشێوه‌یه‌ك بووه خۆی گه‌یاندۆته (ئه‌حمه‌د گوارێ)ی هونه‌رمه‌ند و پێی سه‌رسام بووه، له‌گه‌ڵ تێپه‌ڕبوونی ڕۆژگار مام خدر عه‌وڵا ده‌بێته زاوای هونه‌رمه‌ندی میلـلی ئه‌حمه‌د گوارێ و گه‌شه به‌هونه‌ره‌كه‌ی ده‌دات.
(باپیرم واته باوكی دایكم زوڕناژه‌ن بووه، ناوی (ئه‌حمه‌د گوارێ) بوو، زۆر به‌ناوبانگ بووه ئێستاش پیاوه كۆنه‌كان ئه‌گه‌ر پێیان بڵێی ئه‌حمه‌د گوارێ، هه‌مووان ده‌یناسن، دیاره باوكیشم حه‌زی له گۆرانی و زوڕنا و بلوێر و ئه‌و جۆره شتانه بووه، مه‌راقی ئه‌و پیاوه‌ی كردووه و ڕاست له ده‌شتێوه هاتووه‌ته شاری هه‌ولێر، باوكی كۆچی دوایی كردووه ، چووه دیداری ئه‌حمه‌د گوارێی كردووه، ئه‌و پیاوه‌ش (دوو كچ و دوو كوڕی) هه‌بووه، كه باوكم ده‌بینێت و ده‌زانێت حه‌زی له هونه‌ر و زوڕنا و نای و دووزه‌له‌یه، له‌خۆی نزیك ده‌كاته‌وه و باوكیشم خۆشحاڵ ده‌بێت، له‌كاتێكدا ئه‌و له ده‌شتێ ڕاهاتووه بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و ئیشه بكات، باپیرم (ئه‌حمه‌د گوارێ) ده‌یهێنێته لای خۆی و فێری ده‌كات،پاشان كچه گه‌وره‌كه‌ی خۆی لێ ماره ده‌كات كه ده‌كاته دایكی من، دایكشم هه‌رمه‌یل و مه‌راقێكی هونه‌ری هه‌بوو، خه‌ریكی نه‌خش و نیگاری جلوبه‌رگ و كڵاو و ئه‌و شتانه بوو) (2) .
هونه‌رمه‌ندی فره هونه‌ر (یه‌حیا مه‌رجان) زاده‌ی خانه‌واده‌یه‌كی هونه‌ری ..!
هونه‌رمه‌ند (یه‌حیا خدر عه‌وڵا مه‌رجان) له ڕێكه‌وتی (26/9/1936) له خانه‌واده‌یه‌كی هونه‌ری له گه‌ڕه‌كی (خانه‌قا)ی شاری هه‌ولێر له‌دایكبووه، دوای دووساڵ له‌دایكبوونی له (1938) ماڵیان له گه‌ڕه‌كی خانه‌قاوه گواستراوه‌ته‌وه بۆ گه‌ڕه‌كی(ته‌یراوه)، له ته‌مه‌نی (7) ساڵیدا (1943) خراوه‌ته به‌ر خوێندن له قوتابخانه‌ی (ئیبن مسته‌وفی) سه‌ره‌تایی تا پۆلی چواری سه‌ره‌تایی له‌و قوتابخانه‌یه خوێندووه، پاشان پۆلی پێنجه‌می له قوتابخانه‌ی (ئه‌ریبل ئولا) خوێندووه، یه‌حیا مه‌رجان خوێندنی ناوه‌ندی له دواناوه‌ندی (ئه‌ربیل) ته‌واو كردووه.
هونه‌رمه‌ند یه‌حیا مه‌رجان، برایه‌ك و دوو خوشكی هه‌یه، پێشتر ئاماژه به ناو و ناوبانگ و پیشه‌یی باوكی هونه‌رمه‌ند داوه كه یه‌كێك بووه له زوڕناژه‌نه ناوداره‌كانی شاری هه‌ولێر، بێگومان ئه‌و كه‌ش و ژینگه هونه‌رییه كاردانه‌وه‌ی له‌سه‌ر هه‌ست و نه‌ستی هونه‌رمه‌ند كردووه و به‌رده‌وام له‌ناو ده‌نگی زوڕنا و دووزه‌له و نایدا ژیاوه و له‌گه‌ڵیدا گه‌شه‌ی كردووه، ده‌بێت ئاماژه‌ش به ڕۆڵی هه‌ردوو خاڵه‌كانی بكه‌م به ناوه‌كانی (جابر و موحسین ئه‌حمه‌د) ئه‌وانیش ده‌ست و په‌نجه‌ی وێنه‌كێشانیان هه‌بووه و كاریگه‌رییان له‌سه‌ر هونه‌رمه‌ند له ته‌مه‌نی منداڵیدا داناوه.
هونه‌رمه‌ند و ده‌ستپێكی هه‌نگاونان بۆنێو دنیای هونه‌ر..!
هونه‌رمه‌ند كاتێك قوتابی قۆناغی سه‌ره‌تایی بووه، له ڕێی مامۆستا (كه‌مال عه‌بدولقادر)ـه‌وه به‌هره‌و توانای هونه‌ریی یه‌حیا ده‌دۆزێته‌وه و ده‌یكاته ئه‌ندامی تیپی سروودی قوتابخانه‌ی ئیبن مسته‌وفی، له ڕێگه‌ی ئه‌و تیپه‌وه ئاشنا ده‌بێت به سرووده‌كانی ئه‌و كات كه به‌یانیان له گۆڕه‌پانی قوتابخانه‌كاندا ده‌خوێندران،
هونه‌رمه‌ند توانا یه‌حیا مه‌رجان ، كوڕی هونه‌رمه‌ند له زاری باوكی ڕه‌وانشادییه‌وه سه‌باره‌ت‌به هاندانی مامۆستا بۆ قوتابیه‌كی پێی ڕاگه‌یاندین ( به‌ڵام ئه‌وه‌ی من ده‌زانم وباوكی ڕه‌حمه‌تیم بۆمی باسكردبێت مامۆستا (جابیر پیرداود ئیسماعیل 1925_ 26/9/2002) بووه یادگارییه‌كی جوانی بۆم گێڕایه‌وه : له پۆلی (4) ی قۆناغی سه‌ره‌تایی بووم له‌كاتی وانه‌ی هونه‌ر ڕه‌سمێكی زۆر جوانم كردبوو، كه زه‌نگی كۆتایی وانه‌كه لێیدا، مامۆستا جابر گوتی ته‌واویكه و بۆم بێنه ئیداره، منیش نه‌چووم بۆ یاری كردن وه‌كو منداڵه‌كان ، به‌ڵكو هه‌ر خه‌ریكی ڕه‌سمه‌كه بوو ، كه‌ته‌واوم كرد بردمه ئیداره‌و پیشانیمامۆستا جابیرم دا زۆر سه‌رسام بوو! گوتیه مامۆستا و به‌ڕێوه‌به‌ر ( مامۆستایان ته‌ماشای ئه‌و ڕه‌سمه بكه‌ن ئه‌وه یه‌حیا كردیتی، ئه‌وه له‌و ته‌مه‌نه ئه‌و ئاست به‌رزه‌ی هه‌بێت ، گه‌وره‌بێ هونه‌رمه‌ندێكی زۆر به‌ناوبانگی لێ ده‌رده‌چێت) باوكم ده‌یگوت له‌و ڕۆژه‌وه قسه‌ی ئه‌و مامۆستایه‌م له‌بیر ناچێت) لێره‌دا هاندانی مامۆستا بۆ قوتابی چه‌ند جوان بووه، هیوادارم مامۆستایه‌كانی ئێستاش هه‌روا بن بۆ قوتابیه‌كانیان).
ئه‌وه سه‌ره‌تای هه‌نگاونان و ئاشنا بوونیه‌تی به‌دنیا جوانه‌كه‌ی هونه‌ر، له قۆناغی ناوه‌ندیشدا مامۆستا (جه‌واد ڕه‌سوول ناجی) مامۆستای هونه‌ر زیاتر گرنگی پێ ده‌دات و له‌گه‌ڵ ڕۆحی هونه‌ری هونه‌رمه‌ند نزیك ده‌بێت و زیاتر ئاشنای ده‌كات به سروشت و گرنگیدان به وێنه‌كێشان، له‌سه‌ر ئاستی قۆناغه‌كانی خوێندن (سه‌ره‌تایی، ناوه‌ندی و دواناوه‌ندییه‌كان) له شاری هه‌ولێر، پێشانگایه‌كی شێوه‌كاری له دواناوه‌ندی (سه‌لاحه‌دین)ی كچان له ساڵی خوێندنی (1947 بۆ 1948) بۆ قوتابیان و به‌هره‌دانی هونه‌ری وێنه‌كێشان ده‌كرێته‌وه، هونه‌رمه‌ند یه‌حیا مه‌رجان قوتابی قۆناغی سه‌ره‌تاییه بۆ یه‌كه‌مجار به‌هه‌ست و سه‌لیقه هونه‌رییه‌كه‌ی به‌شداری ئه‌و پێشانگایه‌ی كردووه.
كاتێكیش قوتابی قۆناغی دواناوه‌ندیه له ساڵی(1951 بۆ 1952) له قوتابخانه‌ی دواناوه‌ندی (ئه‌ربیل) به‌كاره هونه‌رییه‌كانی به‌شداری چه‌ندین پێشانگا ده‌كات له هۆڵی (وێنه كێشان _ مه‌رسه‌می) قوتابخانه‌كه‌ی، له‌م قۆناغه‌دا ده‌رگای په‌یوه‌ندییه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانی زیاتر ده‌كرێته‌وه و فراوان و ئاشنا ده‌بێت به چه‌ندین قوتابی ئه‌وانیش له‌بواری شێوه‌كاریدا چالاك و ده‌ست و په‌نجه ڕه‌نگین بوون.
له ساڵی (1958 بۆ 1959) هونه‌رمه‌ند یه‌حیا مه‌رجان ڕوو ده‌كاته په‌یمانگای هونه‌ره جوانه‌كانی به‌غدا بۆ ئه‌وه‌ی له‌و په‌یمانگایه درێژه به‌خوێندن و گه‌شه به‌ئاره‌زووه هونه‌رییه‌كه‌ی له‌ڕووی ئه‌كادیمییه‌وه بدات، هونه‌رمه‌ند له‌په‌یمانگای هونه‌ره جوانه‌كانی به‌غدا له‌به‌شی (شێوه‌كاری) وه‌رده‌گیرێت، هونه‌رمه‌ند یه‌حیا مه‌رجان له‌لایه‌ك كاریگه‌ری هه‌ردوو خاڵه‌كه‌ی و له‌لایه‌كی دیكه‌وه ڕۆڵی مامۆستا (جه‌واد ڕه‌سوول ناجی) كه زۆر گرنگی و بایه‌خی پێداوه، به‌رده‌وام سه‌رقاڵی وێنه‌كێشان بووه، ئه‌و خولیایه له‌گه‌ڵ ڕۆحی ئاوێته بووه، له ته‌مه‌نی (22) ساڵیدا به‌ده‌ست و په‌نجه و فڵچه ڕه‌نگینه‌كه‌ی به‌شداری پێشانگای شێوه‌كاری كردووه، حكوومه‌تى عێراقى له ساڵى (1958) پێشانگايه‌كى پيشه‌سازى و كشتوكاڵى له ياريگاى (الاداره المحليه) شوێنى ياريگاى (فه‌ره‌نسۆ حه‌ريرى 1937_18/2/2001) ئێستا ده‌كاته‌وه، هونه‌رمه‌ند له‌گه‌ڵ برا بچووكه‌كه‌ی (واحید مه‌رجان 1942_9/2/2019) به‌شدارى پێشانگايه‌كى هاوبه‌شى شێوه‌كارييان كردووه، هه‌ردوو براى هونه‌رمه‌ند خه‌ڵاتى يه‌كه‌م و دووه‌م (يه‌حيا مه‌رجان: خه‌ڵاتى يه‌كه‌م و واحيد مه‌رجان: خه‌ڵاتى دووه‌م) وه‌رده‌گرن.
مامۆستا چه‌ند ناو و پێگه‌كه‌ی به‌رز و پیرۆزه، ئه‌وه‌نده‌ش ڕۆڵی به‌رزی هه‌یه له پشتیوانی و ده‌رخستنی توانای هونه‌ری قوتابییه‌كانی، كه‌واته مامۆستا (جه‌واد ڕه‌سوول ناجی) له قۆناغی خوێندنی ناوه‌ندی، ڕۆڵێكی یه‌كجار گرنگی هه‌یه له نه‌خشاندنی دواڕۆژی هونه‌ری هونه‌رمه‌ند یه‌حیا مه‌رجاندا، جیا له‌وه‌ی دركی به‌ده‌ست و په‌نجه ڕه‌نگینی هونه‌رمه‌ند كردووه، هه‌ستی به توانای گۆرانی گوتن و نواندنی قوتابیه‌كه‌ی كردووه، له گه‌شتی قوتابیيه‌كانی بۆ ناو سروشت دوای وێنه‌كێشان، داوای له یه‌حیا مه‌رجان كردووه كه گۆرانیان بۆ بخوێنێ، هه‌روه‌ها ئه‌و توانا هونه‌ریيه‌شی له كاری نواندن و نه‌خشه‌سازی دیكۆری شانۆ به‌رجه‌سته كردووه له‌و بواره‌شدا زۆر به توانا و كارامه بووه، له ساڵی (1954) له سه‌رده‌ستی مامۆستا (جه‌واد ڕه‌سوول ناجی) به‌شداری كردووه له شانۆگه‌ری (عطیل) له نووسینی نووسه‌ری به‌ناوبانگی ئینگلیز (ولیه‌م شه‌كسپیر 1564_1616)، شانۆگه‌رییه‌كه به‌زمانی عه‌ره‌بی پێشكه‌شكراوه، له‌گه‌ڵ (مامۆستا عه‌بدولفه‌تاح عه‌بدوله‌تیف) و چه‌ند قوتابیيه‌كی تر ڕۆڵی مامی (عطیل) بینیووه.
ده‌رباره‌ی شانۆگه‌ری ( عطیل) و یاده‌وه‌رییه‌كانی هونه‌رمه‌ند یه‌حیا مه‌رجان، هونه‌رمه‌ند توانا یه‌حیا مه‌رجان له‌زاری باوكی یه‌وه بۆمان ده‌گێڕێته‌وه( هونه‌رمه‌ند دانیال عوزێر قه‌صاب 1913_2000) له‌ڕواندزه‌وه خۆی نه‌قڵی هه‌ولێر ده‌كات ، له‌گه‌ڵ خۆی سه‌ندوقێ كه له‌دار دروستكراو له‌گه‌ڵ خۆی ده‌هێنێت كه موڵكی كه‌سی خۆی بووه، تێیدا نووسینی ئه‌و شانۆگه‌رییه‌ی تێدا بووه به‌زمانی عه‌ره‌بی له‌گه‌ڵ جل و به‌رگی چه‌ند كه‌سایه‌تیه‌كی ناو چیرۆكه‌كه، مامۆستا جه‌واد ڕه‌سوڵ ناجی چه‌ند قوتابیه‌كی به‌هرهمه‌ندی ئه‌وكات هه‌ڵده‌بژێرێ و به‌زمانی عه‌ره‌بی پێشكه‌ش ده‌كات، شایانی باسه له‌دیدارێكدا به‌ڕێز ( عومه‌رفه‌رهادی) یه‌كێك بووه له‌بینه‌رانی ئه‌و شانۆیه ئه‌وكات قوتابی ئه‌و قوتابخانه‌یه بووه).
دواتر هونه‌رمه‌ند یه‌حیا مه‌رجان وه‌ك ئه‌كته‌ر و نه‌خشه‌سازی دیكۆر به‌شداری كردووه له شانۆگه‌ری (الحل الاخیر) له‌گه‌ڵ (صه‌فوه‌ت جه‌ڕاح 1935_19/7/2010) و چه‌ند هونه‌رمه‌ندێكی دیكه‌ی شاری هه‌ولێر، له شاری به‌غدا هونه‌رمه‌ند وه‌ك ئه‌كته‌ر له شانۆگه‌ری (كاوه‌ی ئاسنگه‌ر) ڕۆڵی بینیوه.
هونه‌رمه‌ند یه‌حیا مه‌رجان له به‌شی شێوه‌كاری په‌یمانگای هونه‌ره‌جوانه‌كان ده‌خوێنێ و په‌ره به ئاره‌زووه‌كه‌ی ده‌دات، به‌ڵام حه‌ز و ئاره‌زووی مۆسیقا و گۆرانی په‌لكێشی ده‌كات, چونكه ئه‌وه ئاره‌زوویه‌كی منداڵی و به‌هره‌یه‌كی خانه‌واده‌كه‌یه‌تی، له بۆنه‌كاندا له په‌یمانگای هونه‌ره‌جوانه‌كان ئاهه‌نگی گۆرانی مۆسیقا ساز ده‌كرێت، ده‌كه‌وێته بیری دامه‌زراندنی گرووپێكی هه‌ڵپه‌ڕكێ له‌گه‌ڵ هونه‌رمه‌ندان (شاخه‌وان نامیق و قادر كوردی)، له به‌شه‌كانی ناو په‌یمانگا كچ و كوڕی كورد و ته‌نانه‌ت كچ و كوڕی عه‌ره‌بیش كۆ ده‌كاته‌وه و فێریان ده‌كات، له‌سه‌ر ئه‌ركی خۆی جلوبه‌رگی كوردیان بۆ دابین ده‌كات، ئه‌و گرووپه بۆ كاتی بۆنه و ئاهه‌نگه‌كان ئاماده‌ی كردوون و خۆشیی وه‌ك گۆرانیبێژ به‌شداربووه له‌گه‌ڵیان.
بۆ پێیان وتراوه خانه‌واده‌یه‌كی هونه‌ری ..!
سه‌ره‌تا ده‌گه‌ڕێمه‌وه بۆ خوێندنه‌وه و بۆچوونه‌كه‌ی هونه‌رمه‌ندی شانۆ و دراما (زاهیر عه‌بدولآ له‌باره‌ی باوكی ئه‌و خانه‌واده هونه‌رییه‌وه ده‌ڵێت: مام خدر مه‌رجان)ى باوكیان له زوڕناژه‌نین پیاوێكى مه‌علان و ماقووڵى مه‌جلیسى هه‌ولێرییان و خه‌ڵكى ده‌وروبه‌ره‌كه‌ى بوو، له‌ناو شار و له ده‌شتى قه‌راج و كه‌ندێناوه و مورتكه و شه‌مامك و خۆشناوه‌تى تا ده‌گاته دۆڵى ئاكۆیان و باڵه‌كایه‌تى به‌ناوبانگ و خۆشه‌ویست و له‌به‌ردڵان بوو، كه‌م شایى و زه‌ماوه‌ند و بۆنه به‌بێ زوڕنایه‌كه‌ى مام خدر مه‌رجان تێ ده‌په‌ڕى، ئه‌و سه‌رده‌سته‌ى پیاوه جوان و خواستراوه‌كه‌ى مه‌جلیسى پیاوماقوڵان و به‌گزادان بوو)(3).
پاشان ڕۆڵی هه‌ردوو برا (یه‌حیا و واحید) مه‌رجان له‌گه‌شه‌سه‌ندن و پێشخستنی هونه‌ر به گشتی، هه‌روه‌ها نابێت ڕۆڵی (نه‌سرین خدر عه‌وڵا مه‌رجان _ نه‌سرین مه‌رجان1947) فه‌رامۆش بكه‌ین ئه‌ویش یه‌كێكه له ئه‌ندامانی خانه‌واده‌ی مه‌رجان، ده‌رچووی ئه‌كادیمیای هونه‌ره‌جوانه‌كانی به‌غدا به‌شی شێوه‌كاری، یه‌كه‌مین ئافره‌تی كورده ده‌رچووی به‌شی شێوه‌كارییه، خاتوو (به‌دیعه عه‌بدوڵڵا حه‌سه‌ن 1946 سلێمانی) ناسراو به‌خانمه هونه‌رمه‌ند (به‌دیعه دارتاش) ئه‌ویش ده‌رچووی ئه‌كادیمیای هونه‌ره‌جوانه‌كانی به‌غدایه به‌شی (شانۆ), جێی شانازییه له‌و سه‌رده‌مه‌دا دوو خانمی كورد بڕوانامه‌ی ئاكادیمیا له هونه‌ری (شێوه‌كار و شانۆ) به‌ده‌ست بێنن، خاتوو نه‌سرین مه‌رجان وه‌ك ئافره‌تێكی بوێر و ڕچه‌شكێن وه‌ك (مامۆستا) و بێژه‌ر و پێشكه‌شكارێكی به‌توانای بواری ڕاگه‌یاندن دا بینیوه له (ته‌له‌فزیۆن و ڕادیۆ) له سه‌ره‌تای حه‌فتاكانی سه‌ده‌ی پێشوو جیا له پسپۆرییه‌كه‌ی خۆی.
هونه‌رمه‌ند یه‌حیا مه‌رجان و چڕینی ئاواز و گۆرانی ...!
له‌په‌یمانگای هونه‌ره‌جوانه‌كانی به‌غدا ده‌رفه‌تی زیاتری بۆ ده‌ڕه‌خسێ، به‌هه‌وڵ و تێكۆشانی خۆیی و په‌یوه‌ندییه فراوانه‌كانی له‌گه‌ڵ هاوڕێكانی خۆی فێری ژه‌نینی ئامێری (عود) ده‌كات، دواتر هانا ده‌باته به‌ر هه‌ست و خامه‌كه‌ی و هۆنراوه ده‌نووسێ، هونه‌رمه‌ند یه‌حیا مه‌رجان خاوه‌نی زیاتر له (30) گۆرانییه، زۆربه‌یان هۆنراوه و ئاوازی خۆیه‌تی، ئه‌و توانا هونه‌رییه‌ی هه‌بووه ئاواز دابنێ و ئاوازی داوه به هونه‌رمه‌ند (فوئاد ئه‌حمه‌د 1932_17/8/2004) گۆرانی (دووریی تۆ) له هۆنراوه‌ی (مه‌دحه‌ت بێخه‌و 1934) به‌ڵام نابێت ڕۆڵی هونه‌رمه‌ندی گۆرانیبێژ و ژه‌نیار و ئاوازدانه‌ر (محه‌مه‌د قه‌دری) له‌یاد بكه‌ین، وه‌ك هاوڕێ زۆر هاوكار و هانیداوه كه هۆنراوه بنووسێ و ئه‌میش یارمه‌تی بدات ئاواز له‌سه‌ر هۆنراوه‌كان دابنێ،
ده‌رباره‌ی شانۆگه‌ری ( عطیل) و یاده‌وه‌رییه‌كانی هونه‌رمه‌ند یه‌حیا مه‌رجان، هونه‌رمه‌ند توانا یه‌حیا مه‌رجان له‌زاری باوكی یه‌وه بۆمان ده‌گێڕێته‌وه( هونه‌رمه‌ند دانیال عوزێر قه‌صاب 1913_2000) له‌ڕواندزه‌وه خۆی نه‌قڵی هه‌ولێر ده‌كات ، له‌گه‌ڵ خۆی سه‌ندوقێ كه له‌دار دروستكراو له‌گه‌ڵ خۆی ده‌هێنێت كه موڵكی كه‌سی خۆی بووه، تێیدا نووسینی ئه‌و شانۆگه‌رییه‌ی تێدا بووه به‌زمانی عه‌ره‌بی له‌گه‌ڵ جل و به‌رگی چه‌ند كه‌سایه‌تیه‌كی ناو چیرۆكه‌كه، مامۆستا جه‌واد ڕه‌سوڵ ناجی چه‌ند قوتابیه‌كی به‌هرهمه‌ندی ئه‌وكات هه‌ڵده‌بژێرێ و به‌زمانی عه‌ره‌بی پێشكه‌ش ده‌كات، شایانی باسه له‌دیدارێكدا به‌ڕێز ( عومه‌رفه‌رهادی) یه‌كێك بووه له‌بینه‌رانی ئه‌و شانۆیه ئه‌وكات قوتابی ئه‌و قوتابخانه‌یه بووه).
گۆرانی (به‌هاره جه‌ژنی گوڵان) یه‌كه‌م گۆرانی هونه‌رمه‌نده و هۆنراوه‌ی خۆیه‌تی، هونه‌رمه‌ند (محه‌مه‌د قه‌ردی 1937) ئاوازی بۆ داناوه، له‌ڕێكه‌وتی (28/4/1959) له ئیزگه و ته‌له‌فزیۆنی به‌غدا تۆماری كردووه.
هونه‌رمه‌ند توانا یه‌حیا مه‌رجان ده‌ڵێ:
باوكی ڕه‌حمه‌تیم گۆتی ئه‌و گۆرانیه هۆنراوه‌ی من و ئاوازی (محه‌مه‌د قه‌دری) بوو، هه‌ردووكمان كاری یه‌كه‌مان بوو، هه‌ستی كوردایه‌تیمان زۆربوو ئاهه‌نگ زۆر ده‌كرا به بۆنه‌ی كوده‌تای كۆماری به‌سه‌ر پاشایه‌تی، وه من توانیم گروپی شایی دابمه‌زرێنم به‌ڵام حه‌زمان كرد له‌سه‌ر نه‌ورۆز به‌رهه‌مێك ئاماده بكه‌ین و له‌سه‌ر شانۆ من گۆرانی بڵێم و محه‌مه‌د قه‌دری عود بژه‌نی، به‌ڵام كاته‌كه چه‌ندمانگێكی مابوو گوتمان با سه‌ره‌تا له ئێزگه تۆماری بكه‌ین به‌ڵكو خه‌ڵك ئاشنا ده‌بێت و ڕۆژی ئاهه‌نگه‌كه له‌گه‌ڵمان بڵێنه‌وه به تایبه‌تی كورده‌كان، به‌ڵام له ئیزگه دیاربوو زۆر له‌گه‌ل ئه‌وه نه‌بوون وشه‌ی نه‌ورۆزی تێدابێت؟! بیرمان كرده‌وه وشه‌كانی ئه‌و گۆرانیه وا لێ بكه‌م كه گوزارشتێكی ته‌واوی نه‌ورۆز بكات بێ ئه‌وه‌ی ووشه‌ی نه‌ورۆز به كاربێنم تا كاره‌كه‌مان ڕانه‌وه‌ستێت، ئیتر له‌و ڕۆژه‌وه به شێوازی (جه‌فه‌نگی) واتا ڕه‌مزی هونراوه بنووسم )
هونه‌رمه‌ند له‌هه‌مان ساڵدا گۆرانیيه‌كی دیكه به‌ناوی (دایه دایه‌ی شیرینم) له هۆنراوه و ئاوازی خۆی تۆمار كردووه.
(دایه ...
دایه،، دایه‌ی شیرینم، ئاواتی خۆشی ژینم
خوا بتپارێزێ دایه، هه‌رله‌خۆشیی بتبینم
دایه،، دایه‌ی شیرینم
نه‌به‌ڕۆژ و نه‌به‌شه‌و، چاوانت نه‌ده‌چووه خه‌و
خوا بۆم بتهێڵێ دایه، ئه‌ی خۆشتر وشه‌ی سه‌رده‌و
دایه،، دایه‌ی شیرینم )
ئه‌م گۆرانییه وه‌كو سروودێك له‌لایه‌ن وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ی ئه‌و سه‌رده‌می عێراق ڕه‌زامه‌ندی دراوه به‌یانیان له قوتابخانه‌كان وه‌ك سروود قوتابیان له گۆڕه‌پانی قوتابخانه‌كان بیخوێنن، نزیكه‌ی (10) ساڵ به‌رده‌وام بوو له‌قوتابخانه‌كان،به‌ڵام به‌داخه‌وه له سه‌ره‌تای هه‌شتاكانی سه‌ده‌ی پێشوو له‌لایه‌ن ده‌سه‌ڵاتی حیزبی به‌عسه‌وه ڕاده‌گیرێ و نایه‌ڵن چیتر منداڵان ئه‌و سرووده بخوێنن، له‌به‌رئه‌وه‌ی له‌دوا كۆپله‌ی هۆنراوه‌كه‌دا هونه‌رمه‌ند ده‌ڵێت:
( دایه گیان له‌شه‌كه‌م ئه‌به‌خشمه گه‌له‌كه‌م
په‌روه‌رده‌ی تۆمه دایه له‌دواییدا كوڕه‌كه‌م)
له‌به‌ر ئه‌وه‌ی هونه‌رمه‌ند به‌هێما وشه‌ی دایكی وه‌ك سومبلی نیشتمان داناوه، له‌به‌ر ئه‌وه قه‌ده‌غه ده‌كرێت، به‌ڵێ هونه‌رمه‌ند مه‌به‌ستی بووه وشه‌ی دایه‌ی به‌نیشتمان و خاكی كوردستانی چوواندووه.
دواتر هونه‌رمه‌ند گۆرانی (هه‌ڵێنه‌ده‌ی هه‌ڵێنه چاوی گه‌شت) ده‌خوێنێ، ئه‌م گۆرانیيه‌ش له ئاوازی خۆی و هۆنراوه‌ی هونه‌رمه‌ند و نووسه‌ر (عوسمان شارباژێڕی 1940_؟؟؟؟) ، گۆرانی (بۆمنت به‌ردا) له ئاوازی خۆیی و هۆنراوه‌ی (پیرباڵ مه‌حموود 1934_17/10/2004) بووه.
له‌ساڵی (1958) دوای نه‌مانی حوكمی پاشایه‌تی له‌عێراق جه‌ماوه‌ر بۆده‌ربڕینی خۆشیی و شادی ئاهه‌نگیان ده‌گێڕا، میلله‌تی كوردیش بێبه‌ش نه‌بووه له‌و شادی و ئاهه‌نگێڕانه، به‌تایبه‌تی دوای بڕیاره‌كه‌ی سه‌رۆك كۆماری عێراقی ئه‌و كات ( عه‌بدولكه‌ریم قاسم1914_1958) به‌گه‌ڕانه‌وه‌ی وه‌فدی كوردی له‌ڕووسیا به‌سه‌ركردایه‌تی ( مه‌لا مسته‌فای بارزانی 1903_1979) هونه‌رمه‌ند یه‌حیا مه‌رجان به‌پۆشاكی جوانی كوردی یه‌وه له‌به‌غداد به‌شداری ئاهه‌نگه‌كانی كردووه و گۆرانی خوێندووه.
ده‌رباره‌ی كارو تێكۆشانه هونه‌رییه‌كانی هونه‌رمه‌ند یه‌حیا مه‌رجان له‌ساڵی (1960) به‌دواوه هونه‌رمه‌ند توانا یه‌حیا مه‌رجان ، له‌زاری مامۆستا ( كه‌مال غه‌مبار) ه‌وه ده‌ڵێت :
له‌ساڵی (1960) دانووستان له‌گه‌ڵ وه‌فدی كوردی زۆر ده‌كرا هونه‌رمه‌ند یه‌حیا مه‌رجان له‌به‌غداوه په‌یوه‌ندی به‌شاعیر ( كه‌مال غه‌مبار) ده‌كات بۆئه‌وه‌ی شیعرێكی نیشتمانی بۆ بنوسێت و ئاوازی له‌سه‌ر دابنێ و وه‌كو سرودێكی نیشتمانی بیخوێنێت، له‌و كاته‌دا ئیزگه و ته‌له‌فزیۆنی به‌غدا تۆماری بكات و له‌وێوه بڵاوبكرێته‌وه، سروودی ( نابه‌زین) له‌هۆنراوه‌ی ( كه‌مال غه‌مبار) تۆمارده‌كات.
هه‌رله‌هه‌مان ساڵدا له‌به‌ر ناو ناوبانگی هونه‌رمه‌ند یه‌حیا مه‌رجان، ته‌له‌فزیۆنی به‌غدا ڕه‌زامه‌ندی ده‌دات وێنه‌ی یه‌كێك له‌گۆرانییه‌كانی به‌كامێرای سینه‌مایی له‌ده‌ره‌وه‌ی ستۆدیۆ بۆ بگرێت، ئه‌م كاره بۆ ستافی هونه‌ری له‌وسه‌ره‌ده‌مه كارێكی ئاسان نه‌بووه ، ئه‌وه یه‌كه‌م ته‌سویری گۆرانی هونه‌رمه‌ند داده‌نرێت له‌وساڵه‌دا،
وه له‌ساڵی (1961) به‌سه‌رپه‌رشتی هونه‌رمه‌ند (شه‌ماڵ سائیب1931_ 7/11/1986) تیپێكی تایبه‌ت دروست ده‌كات به‌مه‌به‌ستی تۆماركردنی سروودێكی نیشتمانی كوردی ئه‌ویش سروودی( ئه‌ی ڕه‌قیب) ، هونه‌رمه‌ندی ناودار( جه‌میل به‌شیر 1921_22/9/1977) سه‌رپه‌رشتیاری تیپی مۆسیقای كردووه و له‌ماڵی جه‌میل به‌شیر سروودی ئه‌ی ڕه‌قیب تۆمارده‌كرێت، سه‌ره‌ڕای هه‌بوونی ڕادیۆی كوردی له‌به‌غدا، هونه‌رمه‌ند شه‌ماڵ سائیب ئه‌وكاته له‌به‌شی كوردی ڕادیۆی به‌غدا كاری كردووه.؟! به‌ڵام له‌وكاته‌دا ئه‌و كاره ئاسان نه‌بووه و ڕێگا پێدراو نه‌بووه كه كورد بتوانێ سروودێكی نیشتمانی تۆماربكات به‌ڵكو به‌رده‌وام ئه‌و كارانه به‌نهێنی ئه‌نجامدراوون، هونه‌رمه‌ند یه‌حیا مه‌رجان وه‌ك ئه‌ندامی كۆرسی سرووده‌كه به‌شداری تۆماركردنی سروودی ئه‌ی ڕه‌قیب ده‌كات.
یه‌حیا مه‌رجانی هونه‌رمه‌ند له‌نێوانی ساڵانی ( 1960 تا 1965) به‌شداری چه‌ندین فێستيڤاڵ له‌سه‌ر ئاستی عێراق به‌گشتی ده‌كات، له‌ڕێی نمایشی تابلۆ هونه‌رییه‌كانی و نواندن و پێشكه‌شكردنی ئۆپه‌رێت و گۆرانی و هه‌ڵپه‌ڕكێ، ده‌بێت ئاماژه به‌و به‌هره‌یه‌ی هونه‌رمه‌ند بده‌ین ده‌ستێكی باڵای هه‌بووه له نووسین و ئاوازدانان بۆ ئۆپه‌رێت، وه‌ك ئۆپه‌رێتی (گه‌شتی هونه‌ری) له‌م ئۆپه‌رێته‌دا چه‌ند هونه‌رمه‌ندێكی گۆرانیبێژی دیاری نه‌ته‌وه‌كه‌مان تێیدا به‌شداربوون (ته‌حسین ته‌ها 25/10/1941_28/5/1995) و (فوئاد ئه‌حمه‌د)، هه‌روه‌ها نووسینی هۆنراوه‌ی ئۆپه‌رێتی (تارا) و ئاوازی ئۆپه‌رێته‌كه له‌لایه‌ن هونه‌رمه‌ند (واحید مه‌رجان)ی برا بچووكییه‌وه دانراوه.
هونه‌رمه‌ند ئاواز بۆ هۆنراوه‌یه‌كی( هه‌ژار موكریانی13/4/1921_21/2/1991) به‌ناوی( بۆ پێشه‌وه ، پێشمان كه‌وه بارزانی) داناوه بۆ یه‌كه‌مجار له‌شاری ( موصڵ) به‌بۆنه‌ی به‌یاننامه‌ی(11ی ئاداری 1970) به‌جلی كوردی ئه‌م سرووده ده‌چڕێ، پاشان هونه‌رمه‌ندی خوالێخۆشبوو یه‌شاری كوڕی هونه‌رمه‌ند ( مشكۆ190815/5/1989) بێ به‌رامبه‌ر له‌ماڵان تۆمارمان كرد، په‌نجه‌ره‌و كه‌لێنه‌كانمان به‌تێپ گرت، بۆئه‌وه‌ی وه‌كو ستۆدیۆی لێبێت(4).
دواتر له‌گه‌ڵ تیپی مۆسیقای هه‌ولێر به‌سه‌رپه‌رشتی مامۆستا ( نه‌جمه‌دین بابه‌كر ) ئه‌وه‌بوو له دوای ڕاپه‌ڕین كه بارودۆخه‌كه خۆش بوو دووباره تۆمارم كرده‌وه له‌ساڵی (2005) له‌ستۆدیۆی كه‌ناری له هه‌ولێر) (5).
هونه‌رمه‌ند یه‌حیا مه‌رجان له‌ساڵی (1960) بڕوانامه‌ی (دبلۆم) له هونه‌ری شێوه‌كاری له‌په‌یمانگای هونه‌ره جوانه‌كانی به‌غدا وه‌رده‌گرێت و ده‌گه‌ڕێته‌وه شاری هه‌ولێر.
كارو تێكۆشانه هونه‌رییه‌كانی هونه‌رمه‌ند دوای وه‌رگرتنی بڕوانامه..!
دوای وه‌رگرتنی بڕوانامه‌ی دبلۆم، هونه‌رمه‌ند له‌ساڵی (1961 ) وه‌ك مامۆستای هونه‌ر له‌قۆناغی ( سه‌ره‌تایی و ناوه‌ندی) شه‌قڵاوه داده‌مه‌زرێت ، وه‌ك مامۆستای هونه‌ری شێوه‌كاری و مۆسیقا و گۆرانی وانه‌ی هونه‌ر ده‌ڵێته‌وه، له‌قۆناغی سه‌ره‌تایی به ( میلاك) و قۆناغی ناوه‌ندی به ( ته‌نسیب) به‌شداری چه‌ندین چالاكی هونه‌ری ده‌كات و چه‌ند قوتابییه‌ك له‌و سه‌رده‌مه سه‌ر هه‌ڵده‌ده‌ن كه ئێستا ئه‌وانیش ناوێكی دیارن له‌بواری هونه‌ری مۆسیقا، له‌وانه هونه‌رمه‌ندان ( ڕزگار خۆشناو و مه‌جید خۆشناو)، دوای ساڵێك له‌وانه وتنه‌وه ڕاژه‌كه‌ی ده‌گوازرێته‌وه بۆ شاری هه‌ولێر تا ساڵی (1963) وانه‌ی هونه‌ری وێنه‌كێشان و مۆسیقا به‌قوتابیانی قۆناغه‌كانی( سه‌ره‌تایی، ناوه‌ندی و دواناوه‌ندی) ده‌ڵێته‌وه.
وێستگه‌كانی ژیانی هونه‌ری هونه‌رمه‌ند یه‌حیا مه‌رجان..!
هونه‌رمه‌ند له‌بواری شێوه‌كاری و نواندن و نووسینی ئۆپه‌رێت و گۆرانی و ئاوازدانان ئه‌سپی هونه‌ری خۆی تاوداوه، له‌بواری هونه‌ری په‌یكه‌رسازیشیدا كه‌م وێنه بووه، دوای گه‌ڕانه‌وه‌ی له‌به‌غدا و كاری مامۆستایه‌تی بره‌وی به‌هونه‌ره‌كانی داوه، به‌ده‌ست و په‌نجه هونه‌رییه‌كانی پۆرترێتی (ئیبن مسته‌وفی) دروستكردووه و وه‌ك هێمایه‌كی هونه‌ری ئه‌و پۆرترێته له‌به‌رده‌م هۆڵی (گه‌ل) و په‌یكه‌ری (شیرین ته‌شی ده‌ڕێسێ) له شه‌قامی شۆڕشی شاری هه‌ولێر دانراوه، به‌ڵام به‌داخه‌وه ئێستا نه‌ماون..؟!.
هه‌روه‌ها دروستكردنی چه‌ند په‌یكه‌رێكی دیكه بۆ ناودارانی نه‌ته‌وه‌كه‌ی وه‌ك (بارزانی نه‌مر، سه‌ڵاحه‌دینی ئه‌یووبی) و چه‌ند كارێكی مه‌دالیایی.
_ له ساڵی (1959) یه‌كه‌م هونه‌رمه‌ندی كوردبووه له‌ده‌سته‌ی دامه‌زرێنه‌ران و ئه‌ندام له سه‌ندیكای هونه‌رمه‌ندانی عێراق.
_ ده‌سته‌ی دامه‌زرێنه‌رانی سه‌ندیكای هونه‌رمه‌ندانی كوردستان.
_ ئه‌ندامی ڕێكخراوی هونه‌رمه‌ندانی كوردستان بووه لقی هه‌ولێر.
_ هونه‌رمه‌ند یه‌كێك بووه له‌دامه‌زرێنه‌رانی تیپی مۆسیقای ده‌رسیم له‌شاری هه‌ولێر .
_ له ساڵی (1974) خۆی و واحید مه‌رجانی برای به‌شدارییان له یه‌كه‌م میهره‌جانی هونه‌ری له شاری به‌غدا، هونه‌رمه‌ند یه‌حیا مه‌رجان به حه‌یران و گۆرانییه‌ك به‌شداری كردووه.
_ ئه‌ندامی دامه‌زرێنه‌ری تیپی هونه‌ری هه‌ولێر بووه.
_ سه‌رۆك و دامه‌زرێنه‌ری تیپی هونه‌ری سه‌ندیكای مامۆستایان بووه.
_ سه‌رۆكی كۆمه‌ڵه‌ی هونه‌ر و وێژه‌ی كوردی لقی هه‌ولێر بووه.
_ له سه‌ره‌تای دروستبوونی هۆڵی گه‌ل، به‌رپرسیارێتی ڕاپه‌ڕاندنی كاره‌كانی ئه‌و هۆڵه خراوه‌ته ئه‌ستۆی هونه‌رمه‌ند یه‌حیا مه‌رجان.
_ به‌رپرسی به‌شی هونه‌ری بووه له ڕۆشنبیری و لاوان.
_ سه‌رۆك و به‌رپرسی به‌شی هونه‌ری بووه له ئاماده‌یی (شامیله).
_ سه‌رۆكی به‌شی هونه‌ری بووه له بنكه‌ی كاره ده‌ستییه‌كان.
_ له ساڵی (1993 و 1994) سه‌رۆكی لیژنه‌ی هه‌ڵسه‌نگاندنی مۆسیقا و گۆرانی ته‌له‌فزیۆنی لۆكاڵی (گوڵان) بووه.
_ هونه‌رمه‌ند له ڕێكه‌وتی (23/9/1996 تا 20/10/1998) بۆته به‌ڕێوه‌به‌ری به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی چالاكی قوتابخانه‌كانی شاری هه‌ولێر.
_ له ساڵی (1999) له‌به‌ر توانا و لێهاتوویی له‌بواری په‌روه‌رده و هونه‌ردا، هونه‌رمه‌ند كراوه به سه‌رپه‌رشتیاری په‌روه‌رده‌ی هونه‌ری.
هونه‌رمه‌ند یه‌حیا مه‌رجان دوای چه‌ندین ساڵ خزمه‌تكردن به‌بواره‌كانی هونه‌ر و په‌روه‌رده له شاری هه‌ولێر و ده‌وروبه‌ری، دوای (45) ساڵ به‌خشش و تێكۆشان له‌پێناو هونه‌ر و په‌روه‌رده دا له ساڵی (2005) له وه‌زیفه خانه‌نشین ده‌كرێت، دوای خانه‌نشینبوونی هونه‌رمه‌ند خۆی ته‌رخان ده‌كات بۆ نوێكردنه‌وه‌ی هه‌ندێك له گۆرانییه‌كانی به‌شێوازی هونه‌ری نوێ، كلیپكردنی سێ گۆرانی و سروودێك بۆ كه‌ناڵی ئاسمانی (كوردستان):
به‌رهه‌مه‌كان بریتی بوون له:
1/ گۆرانی (چۆن بۆم ئه‌كرێ) له ئاواز و هۆنراوه‌ی هونه‌رمه‌ند.
2/ گۆرانی (جوانی ئه‌فسووناوی) له ئاوازی خۆیی و هۆنراوه‌ی ( عه‌بدوڵا په‌شێو) .
3/ گۆرانی (هاوینه هه‌واره‌كان) له ئاوازی هونه‌رمه‌ند و هۆنراوه‌ی ( مه‌دحه‌ت بێخه‌و). (6).
یه‌حیا مه‌رجانی مامۆستا و هونه‌رمه‌ند، جگه له پسپۆرییه‌كه‌ی خۆی هونه‌ری شێوه‌كارییه و له‌كایه‌كانی دیكه‌ی هونه‌ردا وه‌ك ئاماژه‌م پێداكاری كردووه و خه‌رمانی هونه‌ری خۆی پێ ده‌وڵه‌مه‌ند كردووه، كه‌سێكی به‌سه‌لیقه و خاوه‌ن هه‌ستێكی هونه‌ری بووه له‌ناسین و تێكه‌ڵكردنی ڕه‌نگه‌كان، له بواری فۆتۆگرافه‌ریشدا ده‌ستێكی باڵای هه‌بووه له‌و هونه‌ره‌شدا داهێنانی كردووه، ئه‌و كاره‌شی ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ سه‌ره‌تای ساڵانی شه‌سته‌كان له ستۆدیۆ فۆتۆگرافه‌كانی شاری به‌غداوه فێری هونه‌ری ڕه‌نگاوڕه‌نگكردنی وێنه‌ی ڕه‌ش و سپی بووه، ده‌توانین بڵێین هونه‌رمه‌ند له سه‌ره‌تاوه ڕێزی له كات گرتووه و هیچ كات كاتی به‌فیرۆ نه‌داوه و هه‌موو كاته‌كانی ژیانی بۆ خزمه‌تكردن به‌هونه‌ر ته‌رخانكردووه، له ساڵی (1982) له شاری هه‌ولێر ستۆدیۆ (مه‌رجان) ده‌كاته‌وه و تا ساڵی (1996) له چه‌ندین پێشانگای فۆتۆگرافیدا به‌شداری كردووه.
هونه‌رمه‌ند (هوشیار مه‌رجان) برازای هونه‌رمه‌ند پێی ڕاگه‌یاندم ( مامۆستا یه‌حیا مه‌رجان له‌بواری فۆتۆگرافیشدا ده‌ستێكی باڵای هه‌بوو، ستۆدیۆیه‌كی وێنه‌گرتنی له شاری هه‌ولێر دانا ناوی نا ستۆدیۆی (مه‌رجان) له‌و هونه‌ره‌شدا كه‌سێكی كارامه و خۆشه‌ویستی بۆ ئه‌و هونه‌ره‌ش هه‌بوو، ده‌توانم بڵێم یه‌كه‌م كه‌س بوو وێنه‌ی ڕه‌ش و سپی به‌هه‌ست و سه‌لیقه‌ی هونه‌ری خۆی ڕه‌نگاوڕه‌نگ ده‌كرد، له‌بیرمه و خۆم چه‌ند جار ده‌مدیت به (په‌مۆ _ لۆكه) له‌گه‌ڵ ڕه‌نگه‌كان وێنه‌ی به‌ده‌ست ڕه‌نگ ده‌كرد، چونكه شاره‌زای له‌تێكه‌ڵكردنی ڕه‌نگه‌كاندا هه‌بوو، وێنه‌ی ڕه‌ش و سپی ڕه‌نگاوڕه‌نگ ده‌كرد بۆ ئه‌و كاته سه‌ره‌تای هه‌شتاكان ئه‌وه كارێكی ناوازه بوو له‌ستۆدیۆ مه‌رجان مامۆستا یه‌حیا ده‌یكرد، ده‌توانم بڵێم ئه‌رشیفێكی زۆری وێنه‌ی فۆتۆگرافی خه‌ڵكی هه‌ولێر له ئه‌رشیفه‌كه‌یدا هه‌یه) (7).
سه‌باره‌ت به مێژووی تێكۆشانی ئه‌و مامۆستا هونه‌رمه‌نده دێرینه‌ی شاری هه‌ولێر، هونه‌رمه‌ند( فه‌رهه‌نگ غه‌فوور) پێمان ده‌ڵێت: مامۆستا یه‌حیا مه‌رجان يەكێكە له‌و هونەرمەندە ناسراو و پڕ بەخششانەى شارى هه‌ولێر، لە چەندين بوارى هونەريدا ئەسپی بەرەو لووتكه تاوداوه، ئەو ھونەرمەندە ئەگەرچی دەرچووی بەشی شێوەکاری پەیمانگەی ھونەرە جوانەکانی بەغدابووە، به‌ڵام له‌پاڵ ھونەری شێوەکاری، له‌بواره‌كانی ديكەى هونەريشدا ناوێكی ديار و ناسراوە و شوێن ده‌ستی به‌سه‌ر كارى هونەرييدا ده‌درەوشێتەوە.
يەحيا مەرجان له دەرياى فراوان و بێبنى هونەرەكاندا، جۆره‌ها مرواری گرانبه‌های ده‌رهێناوه و خستوونيەتە سەرخەرمانەی سامانى هونەری كوردستان.
سەربارى بوارى شێوەکاری كە پسپۆری خۆی بووە، له بواری مۆسیقا و گۆرانی و سروود و ئاوازدانان و پەیکەرسازى و شانۆ و دراماشدا كاراكته‌رێكی ماندوونەناس و چالاك بووه و بەرھەمە زۆر و بەپێزەكانى گه‌واهیده‌ری ئەو ڕاستییانه‌ی سەرەوەن. ئەمە جگە لەوەی لە بوارى پەروەردە و به‌ڕێوه‌بردنیشدا مامۆستايەكى بە سەلیقە و دلسۆز بووە و چەندين قوتابى لەبەردەسیدا پێگەیشتوون) (8).
هونه‌رمه‌ند یه‌حیا مه‌رجان له‌باری كۆمه‌ڵایه‌تییه‌وه خێزانداره و له ڕێكه‌وتی (12/7/1961) ژیانی هاوسه‌ری پێكهێناوه، به‌روبوومی ئه‌و ژیانه هاوبه‌شه په‌روه‌ردگار ( 4 كچ و1 كوڕی) پێ به‌خشیون پڕ ته‌ندروست و ته‌مه‌نداربن، كوڕ و كچه‌كانی هونه‌رمه‌ند هه‌ریه‌كه‌یان له‌بوارێكدا خزمه‌ت به خاك و نیشتمانه‌كه‌یان ده‌كه‌ن و ڕێبوارێكی دڵسۆزی ڕێگا پیرۆزه‌كه‌ی باوك و مامیانن، هونه‌رمه‌ند یه‌حیا مه‌رجان له‌ساڵی (2002) ڕووده‌كاته ماڵی خودای به‌خشنده و به‌مه‌به‌ستی ئه‌نجامدانی فه‌ریزه‌ی (حه‌ج) و ده‌بێت به حاجی، مێژوویه‌كی پڕ به‌خشش له هونه‌ری شێوه‌كاری و مۆسیقا و گۆرانی و ئاوازدانان و په‌یكه‌رسازیدا، هه‌روه‌ها مامۆستایه‌كی به‌ئه‌مه‌ك و سه‌رپه‌رشتیارێكی دڵسۆزی بواری په‌روه‌رده و فێركردن، دوای ئه‌و مێژووه و خزمه‌ت به گه‌نجینه‌ی هونه‌ری نه‌ته‌وه‌كه‌مان هونه‌رمه‌ند و مامۆستا یه‌حیا مه‌رجان له‌ته‌مه‌نی (80) ساڵیدا، به‌داخه‌وه له رۆژی (سێ شه‌ممه) ڕێكه‌وتی (30/8/2016) دڵی له‌لێدان ده‌كه‌وێت و بۆ هه‌میشه ماڵئاوایی له فڵچه و ڕه‌نگه‌جوانه‌كانی سروشت و ئاوازی كوردی ده‌كات، ته‌رمی هونه‌رمه‌ند له گۆڕستان (شێخ ئه‌حمه‌د) له ته‌نیشت گڵكۆی هاوسه‌ره‌كه‌یه‌وه له‌زێده‌كه‌ی خۆی ئه‌سپه‌رده‌ی خاكی پیرۆزی كوردستان ده‌كرێت.
دروود و سڵاو بۆ ڕۆحی پاكی هونه‌رمه‌ند یه‌حیا مه‌رجان و یاد و یاده‌وه‌رییه‌كانی هه‌رده‌م به‌رز و به‌ڕێز بێت، ده‌خوازم چرای هونه‌ر له‌ناو بنه‌ماڵه‌ی مه‌رجانه‌كان هه‌ر ڕۆشن و زیاتر بدره‌وشێته‌وه.
جه‌مالی ده‌لاك (28/3/2024) هه‌ولێر.
سه‌رچاوه :
(1 و 2 و 4) یه‌حیا مه‌رجان، هه‌ڤپه‌یڤین: ئازاد عه‌بدولواحید، گۆڤاری (ڕامان) ژماره (211) له (5/11/2014) به‌شی (1-2).
(5) كتێبی (خۆم و ئه‌ستێره گه‌شه‌كان) نه‌جمه‌دین عه‌زیز سمایل، (به‌رگی یه‌كه‌م 2022) ، لاپه‌ڕه ( 470).
(3) هونه‌رمه‌ند زاهير عه‌بدوڵا، سايتى باس نيوز.
(6) بیۆگرافیای هونه‌رمه‌ندانی هه‌ولێر، ئاماده‌كردنی (مه‌سعود مه‌لا هه‌مزه) به‌رگی یه‌كه‌م، لاپه‌ڕه (239).
(7) په‌یوه‌ندی ته‌له‌فۆنی له‌گه‌ڵ هونه‌رمه‌ند و مامۆستا (هوشیار واحید مه‌رجان) برازای هونه‌رمه‌ند، ڕۆژی یه‌كشه‌ممه (24/3/2024).
(8) مروارییه‌كانی ده‌ریای هونه‌ری یه‌حیا مه‌رجان، به بۆنه‌ی (5) ساڵ تێپه‌ڕبوون به‌سه‌ر كۆچی دوایی هونه‌رمه‌ند، نووسینی هونه‌رمه‌ند (فه‌رهه‌نگ غه‌فوور) تۆڕی كۆمه‌لایه‌تی فه‌یسبووك _ (30/8/2021).
سوپاس و پێزانینم بۆ هه‌ریه‌ك له به‌ڕێزان (مامۆستا توانا یه‌حیا مه‌رجان كوڕی هونه‌رمه‌ند، هونه‌رمه‌ند هوشیار واحید مه‌رجان) برازای هونه‌رمه‌ند و (مه‌حموود نه‌جم _ خوشكه‌زای هونه‌رمه‌ند) هاوكارم بوون له نووسینی ئه‌و بابه‌ته ده‌رباره‌ی هونه‌رمه‌ند (یه‌حیا مه‌رجان) ( ج، د).
کۆمێنت (0)
تا ئێستا هیچ کۆمێنتێک نەکراوە.